Wygrana z bankiem w sprawie frankowej a podatek
Podatek dochodowy nie obejmuje co do zasady zwiększenia majątku, którego źródłem jest wyrok lub ugoda sądowa. W przypadku, kiedy spór z bankiem zakończył się w następstwie postępowania sądowego (wyrokiem lub ugodą sądową), strona nie musi odprowadzać podatku dochodowego. Tym samym wygranie sprawy frankowej NIGDY nie jest związane z koniecznością jego uiszczenia.
Ugody frankowe (pozasądowe) a ryzyko podatkowe
W 2020 roku Minister Finansów wprowadził bardzo korzystne dla Frankowiczów rozporządzenie w odniesieniu do zawieranych ugód pozasądowych w sprawach frankowych. Na mocy tego rozporządzenia frankowicze, którzy zawarli ugody pozasądowe także są zwolnieni od obowiązku odprowadzenia podatku dochodowego – przy spełnieniu określonych wymogów.
Początkowo rozporządzenie miało obowiązywać tylko do końca 2021 roku. Obecnie jednak wiemy już, że czas obowiązywania tego aktu został przedłużony aż do 31 grudnia 2024 roku. Co więcej, opiera się ono na zasadzie retroaktywności. To oznacza, że ma zastosowanie także do ugód zawartych przed jego wydaniem, a więc przed rokiem 2022.
1) umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:
a) kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz
b) osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej;
2) otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.
Uwaga! W rozumieniu przepisów jedno gospodarstwo to gospodarstwo prowadzone przez jedną osobę fizyczną w jednym mieszkaniu lub w jednym domu jednorodzinnym – samodzielnie lub z innymi osobami, które zamieszkują na stałe.
Podatek w sprawie frankowej a ugoda pozasądowa – kiedy nie można skorzystać ze zwolnienia?
Warto jednak podkreślić, że możliwość skorzystania z ww. zwolnienia nie obejmuje wszystkich kredytów frankowych. Przykładowo, nie obejmuje sytuacji, kiedy kredyt został spożytkowany:
- na inny cel niż inwestycja mieszkaniowa,
- na więcej inwestycji niż jedna inwestycja mieszkaniowa,
- przez kilka osób, które nie tworzą wspólnie jednego gospodarstwa domowego oraz
- gdy kredytobiorca skorzystał już wcześniej ze zwolnienia podatkowego dotyczącego inwestycji mieszkaniowych.
UWAGA!
Należy odróżnić sytuację, w której kredyt frankowy zawarty został na poczet budowy domu i jego wykończenia. W tym przykładzie zwolnienie znajdzie zastosowanie, jeśli obydwa cele realizowane są w odniesieniu do jednej inwestycji mieszkaniowej.
Podsumowując, Frankowicze po wygranym starciu z bankiem nie muszą odprowadzać podatku dochodowego. Nie muszą też tego robić, jeśli doszło do zawarcia ugody sądowej.
Co więcej, dzięki Rozporządzeniu Ministra Finansów niektórzy kredytobiorcy frankowi, którzy zawarli ugody pozasądowe, będą mogli skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Póki co będzie ono obowiązywać aż do 31 grudnia 2024 roku.
Powyższe zasady dotyczą jednak sum otrzymanych na podstawie roszczenia o zwrot środków – z tytułu tzw. świadczeń nienależnych. Natomiast odsetki za opóźnienie w zwrocie nadpłaconych środków stanowią „wynagrodzenie”, a tym samym są przychodem frankowicza, podlegającym opodatkowaniu.
ULGA ODSETKOWA
Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 25/22 z 25 kwietnia 2024 r uznał, że jeśli nawet cześć umowy kredytowej była nielegalna, to trzeba ją unieważnić w całości. W konsekwencji Frankowicze w wyniku unieważnieniu kredytu mają obowiązek zwrotu ulgi odsetkowej odliczonej w latach ubiegłych.
Ulga odsetkowa choć została usunięta z ustawy o PIT z początkiem 2007 r. to do dziś można z niej korzystać na zasadzie tzw. praw nabytych.
Niestety podatnik, który korzystał z ulgi odsetkowej, w sytuacji unieważnienia umowy kredytowej, jest obowiązany do „zwrotu” ulgi odsetkowej.
Zgodnie z stanowiskiem Ministerstwa Finansów możemy wyszczególnić dwie metody postępowania:
- doliczenie odsetek do dochodu w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym podatnik otrzyma ich zwrot;
- złożenie przez podatnika korekty zeznań za lata nieprzedawnione – nie wykazując w nich ulgi odsetkowej. Będzie się to jednak wiązało z dopłatą podatku za poszczególne (skorygowane) lata oraz z zapłatą odsetek za zwłokę od tych dopłat. Jednocześnie kwota ulgi odsetkowej oddana w wyniku złożonych korekt pomniejszy kwotę tej ulgi, którą podatnik jest obowiązany zwrócić na podstawie art. 45 ust. 3a ustawy PIT.
[źródło: Informacja Ministerstwa Finansów przekazywana do mediów na zapytania dziennikarzy z 18 kwietnia 2023 r. pt. „Kwestie podatkowe związane z pozwami frankowymi.” – opublikowana 23 października 2023 r.]
Pierwszy wariant – doliczenie wartości odliczonych odsetek do podstawy opodatkowania (dochodu) w zeznaniu rocznym składanym za 2023 r.
- Jak wskazało Ministerstwo Finansów ten sposób „skorygowania” ulgi odsetkowej powoduje, że podatnik nie musi na nowo obliczać podatku za lata nieprzedawnione, w których korzystał z ulgi odsetkowej, czyli nie musi składać za te lata korekt zeznań z „pominięciem” tego odliczenia oraz płacić odsetek za zwłokę. Zwiększenie podstawy opodatkowania na zasadach określonych w art. 45 ust. 3a ustawy PIT realizuje więc obowiązek podatnika związany z koniecznością oddania ulgi.
- Takie stanowisko potwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 22 listopada 2023 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.762.2023.3.MN. wskazując, że „Samo unieważnienie kredytu frankowego nie ma wpływu na rozmiar zobowiązania podatkowego w momencie składania wcześniejszych PIT. Dopiero wzajemne rozliczenia między bankiem i kredytobiorcą mogą mieć wpływ na zastosowanie ulgi odsetkowej”.
Druga opcja – korekty zeznań za lata nieprzedawnione tj. 5 lat wstecz + doliczenie do przychodu ulgi odliczonej w latach wcześniejszych.
- Wymaga zarówno korekt za lata, w których odliczono ulgę jak i doliczenia odpowiednich kwot w 2023 r. (ulgi odliczonej w latach wcześniejszych). Będzie się to wiązało z dopłatą podatku za poszczególne (skorygowane) lata oraz z zapłatą odsetek za zwłokę od tych dopłat, dlatego też ta metoda jest nieco bardziej skomplikowana.
Zasadniczo pierwsza z opcji będzie bardziej korzystna podatkowo, tym niemniej w szczególnych sytuacjach może się okazać, że korekty rozliczeń za lata poprzednie, mimo konieczności zapłaty odsetek będą korzystniejsze. Zatem każda sytuacja Frankowiczów korzystających z ulgi odsetkowej będzie wymagała indywidualnej oceny.
Ulga odsetkowa a ugoda z bankiem
Wiele osób zadaje sobie pytanie jakie skutki podatkowe niesie za sobą ugoda z bankiem. W wyniku ugody z bankiem, umowa w dalszym ciągu uważana jest za ważną i obowiązującą, w przeciwieństwie do sytuacji orzeczenia nieważności umowy kredytu, kiedy to ulga odsetkowa od kredytu hipotecznego w ogóle nie przysługuje. Ulgę odsetkową (i możliwości skorzystania z niej) należy w takim wypadku rozpatrywać względem wartości kredytu i odsetek obowiązujących zgodnie z treścią ugody.