Aktywny Rodzic – nowe świadczenia dla rodzin

Od 1 października 2024 r. ruszy program Aktywny Rodzic, który wprowadza nowe świadczenia pieniężne dla rodzin. Program ma ułatwić rodzicom pogodzenie zadań związanych z rodzicielstwem i aktywizacją zawodową. Nowe świadczenia to łącznie nawet 36 tys. zł na dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia – niezależnie od dochodów. Program „Aktywny rodzic” jest przeznaczony dla rodziców na opiekę dzieci do lat 3, którzy chcą wrócić do pracy lub kontynuować zatrudnienie po urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym. Mogą z niego skorzystać zarówno osoby zatrudnione na umowę o pracę, jak i samozatrudnieni. Wnioski o świadczenia można składać do ZUS od 1 października 2024 r.

O wyborze świadczenia zdecydują sami rodzice, choć pierwsze dwa nie będą dla wszystkich.

Program obejmuje świadczenia:

• aktywni rodzice w pracy – nowe świadczenie,
• aktywnie w żłobku – zastąpi dofinansowanie do żłobka,
• aktywnie w domu – zastąpi rodzinny kapitał opiekuńczy.

Świadczenia z programu Aktywny Rodzic przysługują bez względu na dochód rodziny i nie podlegają egzekucji administracyjnej i komorniczej. Od świadczeń nie pobiera się zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składek na ubezpieczenia społeczne ani składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Świadczenia z programu Aktywny Rodzic przysługują zamieszkałym w Polsce:

1. obywatelom polskim,
2. obywatelom UE/EFTA oraz Wielkiej Brytanii
3. pozostałym cudzoziemcom, o ile spełniają warunek legalnego pobytu w Polsce na podstawie karty pobytu z dostępem do rynku pracy albo na podstawie innego dokumentu potwierdzającego legalny pobyt i dostęp do rynku pracy.

Ważne!

• Świadczenia aktywni rodzice w pracy i aktywnie w domu nie przysługują obywatelom Ukrainy którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi.
• Świadczenie aktywnie w żłobku przysługuje obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi, jeżeli przebywali legalnie w Polsce jako osoby ze statusem „UKR” nieprzerwanie przez okres co najmniej 365 dni. Dotyczy to również dziecka obywatela Ukrainy, które ma status „UKR”.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy

Świadczenie to przysługuje aktywnym zawodowo rodzicom lub opiekunom na dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca. Świadczenie nie przysługuje na dziecko, które uczęszcza do przedszkola, żłobka, klubu dziecięcego lub jest pod opieką dziennego opiekuna.

To wsparcie jest dedykowane aktywnym zawodowo rodzicom dziecka, a w ustawie zdefiniowana jest aktywność zawodowa, której poziom/rodzaj będzie uprawniał do otrzymywania świadczenia. Warunek aktywności zawodowej, co do zasady ma dotyczyć zarówno matki, jak i ojca dziecka. Natomiast wymóg ten będzie dotyczył tylko jednego rodzica jedynie w przypadku deklarowania przez niego samotnego wychowywania dziecka.

Jako aktywność zawodową określa się:

• podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (np. pracownicy, zleceniobiorcy, przedsiębiorcy, osoby współpracujące);
• pobieranie zasiłku macierzyńskiego, zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego, zasiłku wyrównawczego albo świadczenia rehabilitacyjnego;
• podleganie obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu;
• podleganie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników z mocy ustawy albo przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na wniosek.

Jednocześnie zgodnie z definicją aktywności zawodowej zawartą w ustawie, za osobę aktywną zawodowo nie będzie uznawana osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, jak i osoba, która zawiesiła pozarolniczą działalność gospodarczą. Ustawodawca określił minimalny próg aktywności zawodowej dla każdej z tych osób, zgodnie z którym podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdej z nich, nie może być niższa niż:

• 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia aktywni rodzice w pracy,

• 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia »aktywni rodzice w pracy« – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, o których mowa w ust. 4 projektu ustawy (tj. osób korzystających ze zwolnienia przewidzianego w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców) lub w art. 18a i 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych” (chodzi o przedsiębiorców korzystających z preferencyjnego ZUS lub małego ZUS plus.

Z uzasadnienia: „Natomiast w przypadku osób, które zgodnie ze złożonym oświadczeniem, samodzielnie wychowują dziecko i z tego względu nie wskażą drugiej osoby, z którą wspólnie wychowują dziecko świadczenie »aktywni rodzice w pracy« będzie przysługiwało, jeśli aktywnie zawodowa osoba ubiegająca się lub otrzymująca to świadczenie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które korzystają ze zwolnienia przewidzianego w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r., poz. 236) – tzw. ulga na start, niepodleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie ww. art. 18 ust. 1 ww. ustawy jest równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której łączna wysokość wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę”.

WAŻNE !!!

Świadczenie ma być wypłacane na konto bankowe rodziców i to od nich będzie zależało, na co przeznaczą te środki – będą mogli np. sfinansować z nich opiekę sprawowaną przez babcię (w tym emerytkę).

W przypadku zawarcie przez rodziców umowy uaktywniającej, składki od tej umowy będą dodatkowo finansowane. Pozwoli to na dokonywanie corocznej waloryzacji wysokości emerytury osoby zatrudnianej na tę umowę. Jest to szczególnie istotne dla osób w wieku emerytalnym.

Wniosek o świadczenie może złożyć:

• rodzic dziecka (matka albo ojciec),
• opiekun faktyczny,
• rodzic zastępczy
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka.

Świadczenie aktywnie w żłobku

Świadczenie to przysługuje na dofinansowanie kosztów objęcia dziecka opieką w żłobku, klubie dziecięcym albo sprawowaną przez dziennego opiekuna. Dotyczy dzieci, które uczęszczają do żłobka, klubu dziecięcego (znajdującego się w rejestrze żłobków i klubów dziecięcych) lub są objęte opieką opiekuna dziennego (znajdującego się w wykazie opiekunów dziennych). Świadczenie przysługuje do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata, a gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – do końca roku szkolnego, w którym skończy 4 lata.

Kwota będzie wypłacana bezpośrednio do placówki (do osoby nadzorującej placówką lub do samorządu terytorialnego).

Wniosek o świadczenie może złożyć:

• rodzic dziecka (matka albo ojciec),

• opiekun faktyczny,

• opiekun prawny,

• osoba sprawująca nad dzieckiem pieczę bieżącą,

• osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej

• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka,

• dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego,

• opiekun tymczasowy – dotyczy to obywateli Ukrainy, którzy  mogą  uzyskać prawo do tego świadczenia na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

Świadczenie aktywnie w domu

Świadczenie „aktywnie w domu” to wsparcie dla rodziców dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, którzy nie będą uprawnieni lub z własnej woli nie zdecydują się na skorzystanie z dwóch wyżej opisanych świadczeń.

Będzie to w szczególności dotyczyć sytuacji, gdy rodzice pozostaną nieaktywni zawodowo i nie będą mogli uzyskać prawa do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” lub ich dziecko nie będzie uczęszczało do instytucji opieki i nie będą mogli pobierać świadczenia „aktywnie w żłobku”. Świadczenie „aktywnie w domu” będzie przysługiwało na analogicznych zasadach, jak obecnie funkcjonujący rodzinny kapitał opiekuńczy, z tą różnicą, że świadczenie „aktywnie w domu” będzie można uzyskać na każde, w tym na pierwsze i jedyne dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia

Wniosek o świadczenie może złożyć rodzic dziecka (matka albo ojciec) oraz opiekun faktyczny.

Ważne! Świadczenie aktywnie w domu zastąpi rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO).

WYSOKOŚĆ ŚWIADCZEŃ:

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje w wysokości:

1. 1500 zł miesięcznie na dziecko,
2. 1900 zł miesięcznie – jeżeli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami:

• konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie aktywnie w żłobku przysługuje w wysokości:

1. 1500 złotych miesięcznie,
2. 1900 złotych miesięcznie, jeżeli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami:

• konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji

– nie więcej jednak niż wysokość opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Świadczenie aktywnie w domu przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko, niezależnie od tego, czy dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności.

JAK ZŁOŻYĆ WNIOSEK?

Wnioski można będzie składać tylko elektronicznie od 1 października 2024 r. Wniosek złożony w formie papierowej ZUS pozostawi bez rozpatrzenia.

UWAGA!!! Rodzic będzie miał możliwość – w miarę potrzeb i indywidualnej sytuacji – zmiany, nawet wielokrotnej, jednego świadczenia na inne. Przy czym na to samo dziecko, za dany miesiąc, może być pobierane tylko jedno świadczenie wspierające rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowywaniu i rozwoju małego dziecka.